ÖTV, Zam(lar), Taahhüt, Gizli Yasaklar & (Sahte/Kaçak) Alkol

Sevgili dostlar;

Bu hafta başlıktan da anlayacağınız üzere alkol zamlarını ve sahte alkol zehirlenmelerini, sebeplerini konuşacağız bu köşede.

Tamamen adli bir vaka ve kayıt dışı ekonominin bir ürünü olan merdiven altı üretimin halk sağlığını nasıl tehdit ettiğinin en çarpıcı örnekleri ile karşı karşıyayız. İçilebilir nitelikte alkol olmasının çok ötesinde sanayi tipi alkollerden veya hiç olmayacak bir şekilde insan sağlığı için son derece zararlı olan metil alkol türü çok daha ucuz alkol kullanılarak yapılan bu kaçak üretimlerin insan hayatını nasıl sonlandırdığına birçok kez tanık olduk ve ne yazık ki olmaya da devam ediyoruz.

Gıda insan sağlığı ile doğrudan ilgili, ihmal edilemeyecek ve ertelenemeyecek bir konu. Mevzuat hazırlamak, kurallar koymak, bu kuralların uygulaması takip edildiği ve yeterince denetim yapıldığı sürece önemli. Bu denetimler yeterince yapılamazken, bir de alkollü içkilerde çok yüksek oranlarda vergi uygulanması kayıt dışını ve sahteciliği körüklemekte, tüketicileri riske atmakta.

Bütçe açıklarını kapatmak için, alkollü içkilere yapılan yüksek zamların ve vergilerin sahtecilik ve kaçakçılığı tetiklediği açık. Su katınca beyazlaşan ürün (diyeyim siz ne olduğunu anlayın) dışındaki diğer distile alkollü içkilerde de sahteciliğin olmadığını söylemek olası değil. Bugün su katınca beyazlaşan üründe yaşanan sorun, yarın diğer distile içkilerde de elbette görülebilir. Bu bağlamda, alkollü içkilerdeki yüksek vergi baskısının, sahtecilik cazibesini düşürecek oranlara çekilmesi, tüketicinin uygun fiyatlarla alkollü içkilere ulaşmasını sağlayıcı bir fiyat düzeyinin belirlenmesi gerekmekte.

Alkol ve gıda zehirlenmesi gibi vakalarla insanlarımızı yitirmek çağdaş, demokratik bir hukuk devletine yakışmamakta. Halk sağlığı ve gıda güvenliği denetimsizliği ile yüksek ÖTV’nin bir sonucu olan kaçak alkolden ölmek, insanın kaderi olmamalı.

Devletin denetlemeden sorumlu kamu kurum ve kuruluşları ile etkin bir denetim mekanizması kurması, merdiven altı kayıt dışı üretimlere yönelik çok boyutlu bir çalışma başlatması, halk sağlığının ve gıda güvenliğinin sağlanabilmesi için yerel yönetimler dahil olmak üzere konuyla ilgili Anayasa’da tanımlanmış kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve demokratik kitle örgütleriyle birlikte çalışmalar yapılmalı.

Tüketici olarak bilmeliyiz ki, ürünün dış görünüşünden sahte olup olmadığını anlamak mümkün değil. Dökme içki tüketmemek veya tükettikleri noktalarda orijinal ambalajı görmeyi talep etmek yetersiz de olsa bir önlem olarak görülmeli. Alışveriş sırasında kapak, etiket, barkod ve seri numarası kontrollerini yapmalı ve olabildiğince güvenilir bulduğumuz yerlerden içki satın almalıyız. Akıllı telefonlarda kullanılabilen GİB BÜİS uygulaması ile ürünlerin bandrolünde bulunan QR kodu okutup orijinalliğinin kontrolünü sağlayabiliriz. Şüpheli gördüğümüz durumları yetkililere bildirmekten kaçınmamalıyız. Genel bir ilke olarak, piyasadaki eşdeğerlerinden çok daha ucuz olan gıda maddelerinde sahtecilik ve aldatma riski yüksektir. Bunu da unutmamalıyız. 

Metil alkol endüstriyel kullanımı olan bir üründür. Gıda maddelerinin üretiminde girdi olarak kullanılması kesinlikle yasaktır ve kullanılamaz. Türk Gıda Kodeksi'ne göre rakıda bulunmasına izin verilen metil alkol miktarı en fazla 150 gr/hektolitredir. Bu miktardan daha yüksek oranlarda metil alkol içeren ürünler insan sağlığı açısından riskli olarak değerlendirilir. Mevzuatta izin verilen dozların üzerinde tüketildiğinde zehirlenmelere neden olur. Zehirlenme belirtileri 12-24 saate kadar görülmeyebilir. Metil alkolün bir diğer özelliği zehirleme dozunun değişkenlik gösterebilmesidir. Zehirlenme mide bulantısı, karın ağrısı, baş dönmesi, güçsüzlük gibi belirtilerle başlar ve merkezi sinir sisteminde çökme, körlük, koma ve ölüm, bu olumsuz tablonun ciddi sonuçları olarak ortaya çıkar.

Tarım ve Orman Bakanlığınca hazırlanan "Tütün, Tütün Mamulleri, Makaron, Yaprak Sigara Kağıdı, Sigara Filtresi, Alkol ve Alkollü İçkilerin Üretim ve/veya Ticareti Faaliyetinde Bulunanlardan Teminat Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik", Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Üreticilerden yıllık üretim kapasitesine göre; fermente alkollü içki ana kategorisinde 500 bin TL ile 50 milyon TL arasında, distile alkollü içki ana kategorisinde 4 milyon TL ile 50 milyon TL arasında teminat alınacak.

Devlet üretimine ve tüketimine izin verdiği tüm gıdaların (buna alkollü içkiler de dahil) yurttaş tarafından sağlıklı ve güvenilir bir şekilde tüketilmesinden sorumludur. Bu sağlanmadığı sürece yurttaşın sağlığı tehlike altında olacaktır. Yüksek vergi sebebiyle giderek artan sahte içki kaynaklı ölüm, sakat kalma vakaları bu gibi yasaklarla da artmaya devam edecektir. Çünkü insanlar ulaşamama endişesiyle farklı çözüm yolları üretmeye çalışacaktır.

Böylesi zamanlarda devletin yapması gereken halkın sağlığını koruyabilmek için yapılmakta olan mevcut uygulamaları daha da üst seviyeye çıkarmaktır; yasaklamalarla sahteciliğin, kaçakçılığın ve özgürlüklerin kısıtlanmasının önünü açmak değil.

Unutulmamalıdır ki; güvenli gıdaya erişim bir insan hakkıdır. Yine tekrarlayayım. Bunu sağlamak da kamunun en önemli görevidir.

Dostlukla & Dayanışmayla

13.05.2024 - Yenigün Gazetesi